Ηλεία: Τα Ιερά Μέρη της Φιγαλείας

«Ο Κάθε τόπος άπειρες διηγείται ιστορίες. Η κάθε πέτρα αμέτρητους ανθρώπους μελετά. Το κάθε τι κι αν άψυχο, διδάσκει Κοινωνίες, Αστέρευτα, σκορπάει φως, όσο η ζωή κρατά..»

Με αυτόν το στίχο θα μπορούσε κανένας να περιγράφει, την δοξασμένη ελληνική Γη, διότι πράγματι, δεν υπάρχει σπιθαμή ελληνικού χώρου, που να μην σε σαγηνεύει, να μην σε γυρίζει χιλιετηρίδες πίσω, με τα μνημεία, την ιστορία, τους θρύλους τις παραδόσεις, τους μύθους.

Να μην σε συνεπαίρνει και να σε κάνει να ταξιδέψεις με την φαντασία σε άλλες εποχές, αναζητώντας να δεις «το τότε» της γνώσης και του πολιτισμού, που είχε τέτοια ακμή και δύναμη, ώστε όχι μόνο, να επηρεάζει σήμερα την ανθρώπινη σκέψη, αλλά και να δείχνει την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει η ανθρώπινη εξέλιξη, με αξίες και ηθική.

Είναι λοιπόν ένα θαύμα όλη η Ελλάδα και ο Ελληνικός Πολιτισμός! Είναι όντως η πιο ισχυρή πηγή γνώσης και φώτισης για όλη την Ανθρωπότητα.

Η περιοχή της Αρχαίας Φιγαλείας, της άλλοτε πολλή ισχυρής Αρκαδικής Πόλης, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική.

Είτε βρεθείς στην κορυφή του Κωτίλίου, στα 1300 μέτρα υψόμετρο, ενός από τα δύο Ιερά βουνά των Φιγαλέων, όπου και ο Μεγαλοπρεπής και «κάλλιστος όλων», Ναός του Επικουρίου Απόλλωνα είτε στην αειφόρο Κρήνη, που από τον τρίτο αιώνα π X, τρέχει και μουρμουρί ζει αδιάκοπα για τους ανθρώπους που δρόσισε και τα γεγονότα που έζησε.

Η Αρχαία Φιγαλεία και η θεοτρόφος Νέδα

Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα με την σειρά.

Η Φιγαλεία ήταν στην αρχαιότητα, μία από τις πιο ισχυρές αρκαδικές πόλεις- κράτη και φαίνεται ότι διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο, τόσο στην πολύ πλούσια, μυθολογία όσο και στην ιστορία των Αρκάδων, αλλά και της Πελοπόννησου γενικότερα.

Τα ερείπια της Αρχαίας Πόλης, βρίσκονται στο ομώνυμο χωριό, νοτιοδυτικά της Ανδρίτσαινας. στα όρια Μεσσηνίας-Ηλείας.

Σήμερα δε υπάγεται διοικητικά στην Ηλεία.

Ιδρυτής της φέρεται, κατά την επικρατέστερη άποψη, ο Φίγαλος, ένας, από τους πενήντα (50) γιους του Λυκάονα. ο οποίος ήτανε γιός του Πελασγού και ο θρυλικός οικιστής της Λυκόσουρας, η οποία κατά την μυθολογία ήταν «η πρώτη, οργανωμένη Πόλη, που είδε ο ήλιος στη Γη».

Σημειώνεται ότι οι γιοί του Λυκάονα οίκισαν τις περισσότερες Αρκαδικές Πόλεις.

Τα περισσότερα που γνωρίζουμε για την Αρχαία Φιγαλεία, γράφτηκαν από τον Περιηγητή Παυσανία, ο οποίος την επισκέφθηκε το 160 περίπου μ.Χ.. κατά την 8η έξοδο του από την Μεγάλη Πόλη- τη Μεγαλόπολη και μας τα περιγράφει στα Αρκαδικά -Αχαϊκά.

Αναφέρονται επίσης, σε αυτήν ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης ο Στράβωνος και άλλοι, οι περισσότεροι όμως κατά την περίοδο της παρακμής της.

Πελασγικής Καταγωγής ήταν οι Φιγαλείς. αποκαλούσαν δε τους εαυτούς τους, όπως όλοι οι Αρκάδες -«αυτόχθονες, και προσέλη- νες». δηλαδή ότι ευρίσκονται στον τόπο αυτόν πριν η Σελήνη δει την Γη.

Την Φιγαλεία την περιέβαλαν δύο, Ιερά γι αυτούς Βουνά, το Κωτί* λιο. όπου και ο Ναός του Επικουρίου Απόλλωνα, επέκταση της οροσειράς του Λυκαίου, και το Ελάιον, για το οποίο ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει συμφωνία για τον προσδιορισμό.

Στο Ελάιονήταν, το πολύ γνωστό στο Πανελλήνιο και όχι μόνο, Άντρο της Μελαίνης Δήμητρας.

Η Νέδα, το μοναδικό ποτάμι με θηλυκό όνομα στην Ελλάδα, που σήμερα αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ Μεσσηνίας και Ηλείας, ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή. τη λατρεία και τους μύθους των Φιγαλέων, της είχε δε δοθεί το όνομα από τη Νύμφη Νέδα, μία από τις τρεις νύμφες που ανέλαβαν την προστασία και ανατροφή του Δία, του Πατέρα των Θεών.

Σύμφωνα με την μυθολογία όταν η Ρέα γέννησε το Δία στο Λύκαιο. στην κορυφή Κριτέα. οι νύμφες Νέδα.

Θεισόα και Αγνώ έκρυψαν το βρέφος για να το γλιτώσουν από τον πατέρα του. τον Κρόνο, ο οποίος έτρωγε τα παιδιά του.

Επειδή η Αρκαδία τότε ήταν ξερή, χωρίς νερά, η Ρέα κτύπησε με το ραβδί της το χώμα και βγήκε νερό.

Αυτή η πηγή και το ποτάμι που δημιουργήθηκε ονομάστηκαν Νέδα.

Οι Πηγές της Νέδας βρίσκονται στο Κεραυσιον όρος, επέκταση και αυτό του Λυκαίου. του Ολυμπου των Αρκάδων.

Την ελικοειδή πορεία της Νέδας. μέχρι τις εκβολές της στο Ιόνιο Πέλαγος, την μνημονεύει και ο Παυσανίας, λέγοντας μάλιστα, ότι μετά τον Μαίανδρο στην Μικρά Ασία, ερχότανε το δεύτερο σε «μαιάνδρους» ποτάμι.

Στα νερά της Νέδας πήγαιναν και λουζόντουσαν οι νέοι και οι νεάνιδες της Φιγαλείας έκοβαν δε τα μαλλιά τους και τα κρεμούσαν στα δέντρα, για να την ευχαριστήσουν, που αξιώθηκαν να περάσουν από την εφηβεία στην ενηλικίωση.

Τις τελετές αυτές τις αποκαλούσαν «διαβατήριες».

Η Φιγαλεία ήταν ή μόνη αρκαδική πόλη πού είχε διέξοδο προς τη θάλασσα, δηλαδή, το Ιόνιο Πέλαγος.

Αναφέρεται δε ότι ήταν πλωτή σε μικρές νήες προς τις εκβολές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πέραν του γνωστού Ναού του Επικουρίου Απόλλωνα, του Παρθενώνα της Πελοποννήσου, όπως από πολλούς αποκαλείται, αφού αρχιτέκτονας και αυτού ήταν ο Ικτίνος και κατά το κάλλος και την αρμονία ήταν ο καλύερος της Πελοποννήσου, κατά τον Παυσανία υπήρχαν στην Φιγαλεία. πάρα πολλοί ναοί και μνημεία, αφιερωμένα στους θεούς, ή θεότητες.

Ο ναός της Αρτέ- μιδας, το μεγαλοπρεπές άγαλμα του Ερμή του αμπέχονου, Ναός του Διονύσου του ακρατοφόρου, στον οποίον οι Φιγαλείς, που έρεπαν στο γλέντι και στην καλοζωία και ήταν λάτρεις του κρασιού και των ταξιδιών, δεν θα παρέλειπαν να αφιερώσουν μεγαλοπρεπή Ναό και άγαλμα του, το οποίο έλαμπε κόκκινο μέσα στα αμπέλια, βαμμένο με κινναβάρι (θειούχο υδράργυρο) και στο οποίο κρατούσε, ακρατοφόρο, κάποιο σκεύος για τον άκρατον, δηλαδή μη νερο- μένον οίνον.

Είχαν επίσης Ιερό αφιερωμένο στην Ευρυνόμη, θαλάσσια θεότητα, ή τη Θεά Αρτέμιδα. στη συμβολή, του Λύμακος (παραποτάμου της Νέδας. ονομασθέντος έτσι από τα λύματα, από τη γέννα του Δία» με τη Νέδα.

Το Άντρο της Μέλαινας Δήμητρας, όπως προαναφέρθηκε. στο Ελάιον όρος, ναό της Αφροδίτης, της Αθηνάς και άλλους είχαν επίσης ένα πολύ εντυπωσιακό Μνημείο προς τιμήν των εκατό (100 ) νέων.

Από το Ορεσθασίο -Οι Λακεδαιμόνιοι κατέλαβαν την πόλη μετά από πολιορκία σφάζοντας πολλούς κατοίκους.

Οι Φιγαλείς τότε την εγκατέλειψαν και πήγαν στην Αθήνα του Μιλτιάδη.

Όλα αυτά έγιναν, σύμφωνα με τον Παυσανία στο δεύτερο έτος της τριακοστής ολυμπιάδας (659 π.Χ.). Οιι Φιγαλείς απευθύνθηκαν στο Μαντείο των Δελφών για να πάρουν χρησμό πως θα ανακαταλάβουν την πόλη τους.

«Ω Νέδα το πανάρχαιο | δικό σου μεγαλείο

Σώζεται ολοζώντανο, ατόφιο, ιερό Ο Χρόνος δεν σε άλλαξε, το κάθε σου τοπίο Αίγλη έχει και ομορφιά σαν τον παλιό καιρό.

Ο Φίγαλος, ο οικιστής γιός του Λυκάονα και αυτός, απόγονος του Πελασγού όπως και τόσοι άλλοι, που την Αρκαδία οίκησαν την έκαναν μεγάλη με πόλεις που δοξάσθηκαν, έγραψαν ιστορία Ανέπτυξαν πολιτισμό και είχαν παρουσία Σε όλη τη μακραίωνα του γένους την πορεία «αυτόχθονες -προσέληνες» τους λέει η μυθολογία

Η Φιγαλεία Περιεβάλετο με τείχη Και πύργους μεγάλους

Ήταν αγαπητή εις τους φίλους και σεβαστή εις τους άλλους

Τι να σου πρώτο πει Κανείς Τι να σου πρώτο-ψάλλει; Την ξωτική σου ομορφιά, την αίγλη την αρχαία; Επάξια λόγια που να βρει στο στόμα του να βάλει ήσουνα νεράιδα στην παλιά Ελλάδα, στολίδι είσαι στην Νέα.»

Έκτισαν τότε, οι Φιγαλεις Ναούς Περικαλλείς Τιμώντας τους Θεούς που τους βοηθούσαν Στο Στάδιο, στην Αγορά, Στης Νέδας τα αγιασμένα τα νερά Θεούς, Νύμφες, Ολυμπιονίκες και Ήρωες

Με μνημεία και αγάλματα, τιμούσαν

της νεονα πυην ή στα πολύ καλά σωζόμενα και άλλοτε πολύ ισχυρά τείχη, με τους στρογγυλούς και τετράγωνους Πύργους,

Έβγαλε η Πόλη αθανάτους, Ολυμπιονίκες Αθλητές, Τον Αρραχιωνα, τον Ναρυκίδα και πόσους άλλους Θα έχει ξεχάσει η βραχυμνήμων Ιστορία Αλλά και άλλους άνδρες σπουδαίους, σίγουρα εκεί Που η ανθρώπινη ζωή το απαιτεί Στον πόλεμο, στις τέχνες, στην παιδεία,

Για τους οποίους δεν υπάρχει μαρτυρία κατετάγησαν εθελοντικά και χάθηκαν στη μάχη, σύμφωνα με τον χρησμό.

Έτσι οι Φιγαλείς εδιωξαν τους Λακεδαιμόνιους και επέ- στρεψαν στην πατρίδα τους Αφιέρωσαν δε ένα πολύ σπουδαίο Μνημείο, το Πολυάνδριον, σε περίοπτη θέση στην Αγορά, στου εθελοντές Ορεσθάσιους, με την επιγραφή «Πολυάνδριο Ορεσθασίων, μη θαύμαζε ξείνε, Αρκάδες εσμέν, αυτόκλητοι γαρ θάνατον ελόντες Φιγαλεύσιν, ελευθερία, εδομεν.» -δηλαδή Το πολυάνδριο των Ορεσθασίων μη θαυμάζεις φίλε, αφού είμαστε Αρκάδες- είναι ευνόητο δηλαδή ότι θα το κάναμε για τους ομογενείς-, με την θέλησή μας επιλέξαμε τον θάνατο για να δώσουμε στους Φιγαλείς την Ελευθερία-.

Λόγια με διαχρονική αξία που συμβολίζουν τον εθελοντισμό και την αυτοθυσία για τα ιδανικά.

σημαντική παρουσία, αφού έκοψε νομίσματα που εμφάνιζαν τη Νέδα με τη μορφή θεού που κρατάει στα χέρια του υδρία απ' όπου χύνε ται νερό.

Από έρευνες προκύπτει, επίσης ότι κατά τους Ρωμαικούς και πρώτο -Βυζαντινούς χρόνους η Φιγαλεία μαζί με την Ιλιδα, ήσαν δύο από τις πιο ακμαίες πόλεις της Δυτικής Ελλάδος, διατηρώντας μάλιστα, μέχρι το 7ον Αιώνα μΧ τη λατρεία των Αρχαίων Θεών.

Αναφορές με το όνομα Φιγαλεία, ή παράφραση της λέξης, γίνονται μέχρι και τον 14ο Αιώνα, μετέπειτα όμως αναφέρεται ως Παυλίτσα, ή Παύ λιτσα χωρίς να υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίας για την προ έλευση του ονόματος.

Τον 17ο αιώνα, καταγράφονται στα θρησκευτικά κατάστιχα» πολλές εκκλησιές στην περιοχή, αναφέρεται δε ότι κατά τον Μεσαίωνα, ως έδρα μητρόπολης που ανήκει στην Επισκοπή Κορίνθου. .

Ανέπτυξαν οι Φιγαλείς πολιτισμό, Κανείς για αυτό δεν αμφιβάλλει Προώθησαν τον Ολυμπισμό | λατρέβανε του έρωτα το πάθος και τα κάλλη

Τιμούσανε τον Διόνυσο και το κρασί,

Όπως εγώ, όπως και εσύ, Χωρίς όμως υπερβολή και όπως όλοι οι παλιοί Γνώριζαν και την παροιμία, "Οίνος ευφραίνει ανθρώπου καρδία".

Υπήρχε επίσης στην αγορά το άγαλμα του Αρραχίωνα, ενός από τους πιο φημισμένους Έλληνες ολυμπιονίκες της αρχαιότητας, στο παγκράτιο, που κέρδισε σε τρεις συνεχόμενες Ολυμπιάδες στα 572/568/564 π.Χ.

Ο Αρραχίωνας ξεψύχησε κατά τη διάρκεια του αγώνα με τον Κρεύγεα, αλλά οι Ελλανοδίκες τον ανακήρυξαν νικητή γιατί ο αντίπαλος του Αρραχίωνα, παραδόθηκε, πριν αυτός ξεψυχή- σει.

Έχει μείνει δε στην ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων, ως σημείο ανδρείας και υπέρβασης.

Γνωστό είναι επίσης αυτό που ο γυμναστής του ο Ερυψίας του φώναξε κατά την διάρκεια του αγώνα. «καλόν εντάφιον το εν Ολυμπία μη απειπείνα.

Είναι καλύτερα να πεθάνεις στη Ολυμπία παρά να εγκαταλείψεις.

Η έκβαση του αγώνα που έδωσε ο φημισμένος παγκρατιαστής Αρριαχίων από τη Φιγαλεία και η στέψη του ήρωα Ολυμπιονίκη μετά το θάνατό του συγκίνησε και ενέπνευσε πολλούς ποιητές και καλλιτέχνες.

Άλλος Ολυμπιονίκης που αναφέρεται από την Φιγαλεία ήταν ο Ναρυκίδας στην πάλη στα 380 πΧ.

Η όλη περιοχή βρίθει αρχαίων μνημείων, εντός και εκτός των αρχαίων τειχών, που έκαναν τον Αρχαιολόγο Cooper, ο οποίος ασχολήθηκε πολύ με την Φιγαλεία, να πει ότι εάν γίνουν συστημα τικές ανασκαφές στην Φιγαλέια, θα διαρκέσουν πλέον του ενός και ημίσεως αιώνος.

Η φύση βέβαια και γενικότερο το όλο τοπίο, είναι από τα ομορφό τερα της Ελλάδος.

Η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, ως υπουργός πολιτισμού, με σχετικό νόμο, ενέταξε την περιοχή ως ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που πρέπει να προστατευτεί, όπως και τα αρκαδι κά κτίσματα

Αξίζει να επισκεφθεί κανένας την Φιγαλεία, για να θαυμάσει, την πολλή ωραία φύση, τα σημαντικά απομεινάρια της άλλοτε ισχυρής αρχαίας πόλης, σε συνδυασμό με τον Ναό του Επικουρίου Απόλλω να και το φαράγγι-καταρράκτες της καλλίρροης, μαίανδρο-ροούσας Νέδας.

Γνώρισε η Φιγαλία εποχές λαμπρές, Όπως η ιστορία και τα άπειρα μνημεία μαρτυράνε, Γνώρισε όμως και καταστροφές, Πολέμους και άλλες συμφορές, Που την ανθρώπινη την πρόοδο χαλάνε Πέρασαν εκ τότε Καιροί,

Την ακμή διαδέχτηκε η παρακμή

Και οι βάρβαροι, οι σεισμοί και ο αμείλικτος χρόνος, Τα μνημεία χαλάσανε απόνως.

Φιλαπόδημοι και φιλοπρόοδοι και τώρα, όπως και τότε οι Φιγαλείς, έχουνε σκορπίσει, σε όλα τα μέρη, απανταχού της γης, Διατηρούν όμως το ίδιο γνώρισμα Που είναι και ααρακτηριστικό τους,